Studio Ghibli không chỉ là một xưởng phim hoạt hình, mà còn là một dấu ấn trong lịch sử điện ảnh thế giới. Được đồng sáng lập bởi Hayao Miyazaki và Isao Takahata vào năm 1985, Ghibli đã xây dựng di sản của mình dựa trên vẻ đẹp vẽ tay tinh tế, cách kể chuyện giàu cảm xúc và sự tôn trọng sâu sắc dành cho thiên nhiên, thế giới tuổi thơ cùng sự phức tạp trong hành vi của con người.
Trong khi phần còn lại của thế giới anime thường chạy theo xu hướng và biến động thị trường, Ghibli lại chọn một con đường thầm lặng hơn, nhưng bền vững hơn nhiều. Họ tin tưởng khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ, có thể hiểu được nỗi đau, tìm thấy niềm vui trong sự tĩnh lặng và chấp nhận sự mơ hồ. Dưới đây là những tác phẩm xuất sắc nhất đã làm nên tên tuổi lẫy lừng của Studio Ghibli.
Ảnh featured Studio Ghibli, có hình ảnh đại diện các phim nổi tiếng
7. Castle in the Sky (Lâu Đài Trên Mây)
Nơi những giấc mơ bay lượn giữa tầng mây
Bộ phim chính thức đầu tiên của Studio Ghibli, Castle in the Sky, ra mắt năm 1986, đã đặt nền móng cho mọi thứ mà studio này sau này được biết đến. Dưới sự chỉ đạo của Hayao Miyazaki, đây không chỉ là một tác phẩm đầu tay mà còn là một tuyên ngôn về phong cách. Ngay từ đầu, bộ phim đã định hình mình bằng những cảnh quan trên không tuyệt đẹp, thế giới công nghiệp giả tưởng và câu chuyện được xây dựng trên cả sự ngây thơ lẫn tinh thần phản kháng.
Phim theo chân Pazu, một cậu bé thợ mỏ, và Sheeta, một cô gái bí ẩn rơi xuống từ bầu trời với một chiếc dây chuyền có khả năng bay lơ lửng. Hành trình của họ dẫn đến Laputa, một thành phố nổi huyền thoại được cho là bị bỏ hoang, nhưng thực tế lại đầy sức sống. Khởi đầu là một cuộc phiêu lưu của tuổi thơ, câu chuyện nhanh chóng mở ra một lớp lang phức tạp về các nền văn minh đã mất, lòng tham đế quốc và công nghệ vô lương tâm.
Thế giới trong Castle in the Sky vừa mang cảm giác máy móc vừa hữu cơ, với những con tàu bay khổng lồ và các thành phố chạy bằng năng lượng gió hòa quyện liền mạch với những tàn tích phủ đầy cỏ và người máy canh gác. Miyazaki lấy cảm hứng từ tác phẩm Gulliver’s Travels và những thị trấn khai thác mỏ ở Wales mà ông đã đến thăm trong thời kỳ bất ổn lao động, những gốc rễ này có thể thấy rõ trong nhân vật chính thuộc tầng lớp lao động của phim và chủ đề phản kháng chống lại sự bóc lột của quân đội.
Cảnh phim Castle in the Sky: Laputa bay giữa bầu trời
6. Nausicaa of the Valley of the Wind (Nausicaa của Thung Lũng Gió)
Niềm hy vọng cuối cùng của thiên nhiên với súng và trái tim
Trước khi Studio Ghibli được thành lập, Nausicaa of the Valley of the Wind (1984) đã định hình nên phong cách của studio sau này. Mặc dù về mặt kỹ thuật được phát hành dưới tên Topcraft, sự thành công vang dội của bộ phim đã cho phép Hayao Miyazaki và nhà sản xuất Toshio Suzuki thành lập Studio Ghibli ngay sau đó. Vì vậy, dù không “chính thức” là một tác phẩm của Ghibli, nó vẫn là điểm khởi đầu về mặt tinh thần và sáng tạo.
Câu chuyện diễn ra trong một thế giới hậu tận thế bị bao phủ bởi “Rừng Độc” (Toxic Jungle), một khu rừng đột biến chứa đầy côn trùng khổng lồ và bào tử độc hại. Loài người bám víu sự sống trong các vương quốc cô lập, thường phải dùng đến chiến tranh để tranh giành những mảnh đất sạch còn lại. Ở trung tâm của thế giới đang chết dần này là Nausicaa, công chúa của một thung lũng nhỏ bé hòa bình, người có mối liên kết độc đáo với các sinh vật trong rừng.
Điều khiến Nausicaa trở nên khó quên không chỉ là thông điệp về môi trường, mà còn là cách bộ phim không bao giờ chọn con đường dễ dãi. Nausicaa là một người theo chủ nghĩa hòa bình, đúng vậy, nhưng cô cũng là một chiến binh. Cô không chỉ rao giảng hòa bình; cô bảo vệ nó, thường xuyên với một khẩu súng trên tay hoặc bay xuyên qua bão tố trên chiếc tàu lượn của mình. Đây là một trong số ít phim anime mà ngoại giao lại căng thẳng hơn cả chiến đấu, và nơi lòng trắc ẩn có thể là một hình thức nổi loạn.
Bộ phim dựa trên bộ manga cùng tên của Miyazaki, mà ông đã tiếp tục viết và minh họa trong hơn một thập kỷ sau khi bộ phim ra mắt. Bộ manga mở rộng vượt xa thời lượng hai giờ của phim, mang đến một câu chuyện sâu sắc hơn, đen tối hơn và phức tạp về chính trị hơn nhiều. Nhưng ngay cả riêng bộ phim cũng đã mang lại cảm giác hoàn chỉnh đáng kinh ngạc.
Nausicaa cưỡi glider bay qua Rừng Độc trong Nausicaa of the Valley of the Wind
5. Howl’s Moving Castle (Lâu Đài Bay Của Pháp Sư Howl)
Nơi những trái tim tìm thấy mái ấm ở những nơi không ngờ tới
Howl’s Moving Castle (2004) có lẽ là bộ phim giàu trí tưởng tượng nhất về mặt hình ảnh trong danh mục của Ghibli, và điều đó nói lên rất nhiều.
Chuyển thể khá phóng khoáng từ tiểu thuyết của Diana Wynne Jones, câu chuyện theo chân Sophie, một cô gái trẻ bị nguyền rủa trở thành một bà già bởi một mụ phù thủy ghen ghét. Hành trình của cô đưa cô đến một lâu đài ma thuật biết đi, thuộc sở hữu của Howl, một pháp sư hào nhoáng với một quá khứ bí ẩn.
Điều thoạt nhìn có vẻ là một câu chuyện cổ tích nhanh chóng trở thành một bình luận chống chiến tranh. Cuộc chiến đang diễn ra ở hậu cảnh không được lãng mạn hóa, nó tàn khốc, vô nghĩa và mang tính hủy diệt. Miyazaki, người cảm thấy thất vọng với bối cảnh chính trị của Nhật Bản trong Chiến tranh Iraq, đã sử dụng Howl như một phương tiện để khám phá hậu quả của chủ nghĩa quân phiệt và tầm quan trọng của việc phản kháng nó, ngay cả khi sự phản kháng đó chỉ đơn giản là nướng bánh mì và yêu ai đó bất chấp những khuyết điểm của họ.
Bộ phim đã thành công vang dội trên trường quốc tế, nhận được đề cử giải Oscar cho Phim hoạt hình hay nhất và giành giải thưởng tại các liên hoan phim khắp châu Âu và châu Á. Tại Pháp, Howl’s Moving Castle được đón nhận nồng nhiệt đến mức vượt qua nhiều bộ phim Hollywood về doanh thu phòng vé.
Lâu đài di động của Howl trong phim Howl's Moving Castle
4. Princess Mononoke (Công Chúa Mononoke)
Bầy sói chưa bao giờ là kẻ phản diện
Ra mắt năm 1997, Princess Mononoke đánh dấu một bước ngoặt trong điện ảnh Nhật Bản. Vào thời điểm đó, đây là bộ phim anime tốn kém nhất từng được thực hiện và trở thành phim có doanh thu cao nhất tại Nhật Bản cho đến khi Titanic ra rạp.
Lấy bối cảnh một thế giới thời trung cổ, nơi con người và thiên nhiên đang trong cuộc chiến, bộ phim không đưa ra những câu trả lời dễ dàng. Ashitaka, một hoàng tử bị nguyền rủa, tìm kiếm hòa bình giữa hai bên, nhưng anh nhanh chóng nhận ra rằng cả hai phe đều có lý và cả hai đều sai. Quý bà Eboshi không phải là nhân vật phản diện, mà là một nhà công nghiệp có tầm nhìn. Nữ thần sói Moro không xấu xa, nhưng bà sẽ giết để bảo vệ vùng đất của mình. Thần rừng ban tặng sự sống và cũng lấy đi sự sống.
Điều làm cho Mononoke trở nên đáng chú ý là nó từ chối đơn giản hóa thông điệp của mình. Thay vì thiện đối đầu với ác, bộ phim mang đến sự phức tạp: chủ nghĩa môi trường hòa quyện với sự sinh tồn, truyền thống va chạm với tiến bộ, và cả những vị thần cũng đổ máu.
Âm nhạc của Joe Hisaishi nâng tầm mọi cảnh quay, đặc biệt là những khoảnh khắc ám ảnh trong rừng. Và ngay cả bây giờ, nhiều thập kỷ sau, bộ phim vẫn thường xuyên được nghiên cứu trong các trường điện ảnh và các khóa học nhân văn về môi trường.
Cảnh phim Princess Mononoke: San (Công chúa Mononoke) bên cạnh bầy sói
3. The Boy and the Heron (Thiếu Niên Và Chim Diệc)
Lời tạm biệt méo mó của cậu bé và con diệc
The Boy and the Heron (2023) được quảng bá là bộ phim cuối cùng của Hayao Miyazaki, một lần nữa. Nhưng lần này, cảm giác rất khác. Sau bảy năm sản xuất và không có trailer, bộ phim ra mắt với sự bí ẩn, tham vọng và một sức nặng cảm xúc như một sự tổng kết của mọi thứ mà Ghibli từng đại diện.
Bộ phim kể về Mahito, một cậu bé đang đau buồn vì mất mẹ trong Thế chiến thứ hai. Cậu chuyển đến vùng nông thôn sống cùng bố và mẹ kế mới, chỉ để bị cuốn vào một thế giới siêu thực, thường xuyên đáng sợ được dẫn dắt bởi một con diệc biết nói. Bộ phim pha trộn yếu tố giả tưởng với các chi tiết tự truyện: hành trình của Mahito phản chiếu tuổi thơ của Miyazaki và mối quan hệ phức tạp của ông với nước Nhật thời chiến.
Hình ảnh động tuyệt đẹp, nhưng cũng đầy ám ảnh. Những con bồ nông chảy máu, những vùng limbo lơ lửng và những chú vẹt đuôi dài khổng lồ tạo nên một thế giới giống như một giấc mơ đang biến thành ác mộng, rồi quay trở lại. Điều này không dễ giải thích, và Miyazaki cũng không cố gắng làm vậy. Thay vào đó, ông mời khán giả diễn giải, suy ngẫm và cảm nhận.
Bộ phim đã đoạt giải Phim hoạt hình hay nhất tại lễ trao giải Oscar 2024, đưa Miyazaki trở thành đạo diễn duy nhất hai lần chiến thắng giải thưởng này.
Mahito và Con Diệc Xám trong phim The Boy and the Heron
2. Grave of the Fireflies (Mộ Đom Đóm)
Ngọn lửa soi rọi bóng tối đen nhất của chiến tranh
Grave of the Fireflies (1988) không phải là một bộ phim giả tưởng. Nó không phải là một câu chuyện cổ tích. Đây là bộ phim đau đớn nhất mà Studio Ghibli từng làm, và là bộ phim có khả năng khiến bạn lặng người rất lâu sau khi tín dụng kết thúc.
Dưới sự chỉ đạo của Isao Takahata, bộ phim kể câu chuyện có thật về Seita và Setsuko, hai anh em phải vật lộn để tồn tại ở Kobe sau khi các trận bom lửa của Mỹ phá hủy nhà cửa của họ trong những tháng cuối cùng của Thế chiến thứ hai. Ở đây không có nhân vật phản diện. Chỉ có đói khát, sợ hãi và một thế giới đã ngoảnh mặt lại với những đứa trẻ.
Takahata đã dựa phần lớn bộ phim vào ký ức thời chiến của chính mình và truyện ngắn bán tự truyện của Akiyuki Nosaka. Hình ảnh hoạt hình đơn giản, nhưng cảm xúc thì tan nát. Cái chết của Setsuko không phải là một cảnh cao trào, đó là một cảnh lặng lẽ, được vẽ bằng tình yêu, sự kiềm chế và sức nặng không thể chịu đựng được.
Bộ phim không phải là một thành công phòng vé khi mới ra mắt, nhưng danh tiếng của nó chỉ tăng lên theo thời gian. Roger Ebert gọi đó là “một trong những bộ phim chiến tranh vĩ đại nhất từng được thực hiện”, và nó thường xuyên được trích dẫn trong các cuộc thảo luận về cái giá của chiến tranh, không chỉ ở Nhật Bản mà trên toàn thế giới.
Nó thường được chiếu đôi với My Neighbor Totoro trong các buổi chiếu kép, không phải để tạo sự tương phản, mà để cho thấy ánh sáng và bóng tối đã cùng tồn tại như thế nào trong những tác phẩm ban đầu của Ghibli. Xem một lần, và nó sẽ ở lại với bạn mãi mãi.
Seita và Setsuko bên đàn đom đóm trong Mộ Đom Đóm
1. Spirited Away (Vùng Đất Linh Hồn)
Nhà tắm công cộng thanh tẩy thế giới
Spirited Away (2001) không chỉ là bộ phim nổi tiếng nhất của Studio Ghibli, mà còn là một trong những bộ phim hoạt hình được ca ngợi nhất mọi thời đại.
Câu chuyện theo chân Chihiro, một cô bé 10 tuổi ủ rũ vô tình lạc vào một nhà tắm bí ẩn dành cho các vị thần và linh hồn, nơi bố mẹ cô bị biến thành lợn. Để tồn tại và giải thoát họ, cô phải nhận việc dưới trướng mụ phù thủy Yubaba, học không chỉ cách làm việc mà còn cách trưởng thành, nhớ lại mình là ai và chiến đấu vì những điều quan trọng.
Về mặt hình ảnh, bộ phim là phép thuật thuần túy. Mỗi khung hình được làm thủ công, tràn ngập những chiếc đèn lồng lung linh, những vị thần sông đeo mặt nạ và những chú bồ hóng tí hon đẩy than. Bản thân nhà tắm mang cảm giác như một sinh vật sống, nhộn nhịp với những sinh vật kỳ lạ và cảm xúc ẩn giấu.
Khi ra mắt, Spirited Away đã phá kỷ lục doanh thu phòng vé tại Nhật Bản, vượt qua Titanic để trở thành bộ phim có doanh thu cao nhất trong lịch sử điện ảnh Nhật Bản. Bộ phim tiếp tục giành giải Oscar cho Phim hoạt hình hay nhất vào năm 2003, trở thành bộ phim vẽ tay, không nói tiếng Anh đầu tiên (và cho đến nay là duy nhất) làm được điều này.
Chihiro làm việc tại nhà tắm công cộng trong Spirited Away
Kết luận
Studio Ghibli đã chứng minh rằng hoạt hình không chỉ dành cho trẻ em, mà là một loại hình nghệ thuật mạnh mẽ có khả năng khám phá những chủ đề sâu sắc, phức tạp và mang tính nhân văn. Từ những cuộc phiêu lưu trên không trung, những câu chuyện cảnh báo về môi trường, đến những lát cắt đầy ám ảnh về chiến tranh và hành trình trưởng thành đầy phép màu, các bộ phim của Ghibli đã chạm đến trái tim khán giả trên khắp thế giới. Mỗi tác phẩm đều là một minh chứng cho tài năng kể chuyện bậc thầy và sự tận tâm đến từng chi tiết hình ảnh của những người đứng sau studio huyền thoại này. Nếu bạn là người yêu thích anime hoặc chỉ đơn giản là tìm kiếm những câu chuyện điện ảnh độc đáo và giàu cảm xúc, danh sách này là điểm khởi đầu tuyệt vời để khám phá thế giới kỳ diệu của Studio Ghibli.
Tài liệu tham khảo
- Dualshockers.com – Best Studio Ghibli Movies
- Screenrant.com – Movie Database
- MyAnimeList.net – Anime Database
